مسجد روباز مطلب خان کهن ترین مسجد خوی - وبلاگ خبری گردشگری

به گزارش وبلاگ خبری گردشگری، در این بین شهرستان خوی به سبب تدین مردمش و مراعات شرایع اسلامی که از قدیم الایام به دارالمومنین معروف شده، دارای مراکز عبادی فراوانی در سطح شهر است.

مسجد مطلب خان، از کهن ترین و در عین حال مهم ترین و باشکوه ترین مسجدی است که در مرکز شهر خوی و در فاصله 30 متری بازار قدیمی در کنار خیابان طالقانی واقع شده است.

تاریخچه و وجه تسمیه بنا

طبق نوشته سیاحان در سفرنامه هایشان، خوی به داشتن مساجد زیاد معروف و مشهور بوده است، از جمله در سفرنامه اولیاء چلبی آمده است: خوی هفتاد مسجد دارد که دو تا از آنها جامع است و یا اوژن اوبن می نویسد: خوی چهل مسجد دارد و امام آدینه در مسجد نماز می خواند.

درباره تاریخ مسجد مطلب خان نیز بحث های فراوانی شده است و هر کس آن را به دوره ای نسبت داده است، مولف کتاب مراة البلدان می نویسد: دو مسجد در خوی است، یکی مسجدی که مرحوم حسین خان دنبلی ساخته و معروف به مسجد شاه است، بنایی بسیار عالی اما ناقص مانده و خراب شده است. دیگری مسجدی است که مرحوم حاجی مطلب خان ساخته، بنایی مرتفع با مخارجی زیاد نموده آن همچون ناقص مانده خراب شده است.

در کتاب جغرافیای کامل ایران درباره این مسجد نوشته شده است: این مسجد بمانند مساجد دوره مغول روباز است و در دوره صفویه بنا شده است.

با توجه به معماری عظیم مسجد و همچنین مواد فرهنگی به دست آمده از کاوش باستان شناختی، می توان به طور یقین اظهار کرد که این مسجد در دوره ایلخانیان ساخته شده است و سبک معماری آن به شیوه آذری بوده در این شیوه است که شبستانی با آن همه عظمت و شکوه برای گنبدزنی ساخته می گردد.

در ارتباط با وجه تسمیه بنا می توان اظهار کرد که مسجد به سبب سوانحی تخریب، و در دوره قاجاریه (سال 1255 ه.ق) از طریق شخصی به نام مطلب خان تجدید بنا شده و به همین خاطر به این نام مشهور شده است.

مشخصات بنا

این مسجد از یک حیاط عظیم در جبهه شمالی به ابعاد 25×40 متر تشکیل شده است که حوض سنگی عظیمی نیز در وسط آن دیده می گردد، بنای مسجد شامل یک شبستان عظیم روباز با پلان مربع شکل است که دور تا دور آن به حجرات دو طبقه و شاه نشین مزین و ایوان عظیم که در حال حاضر سقف پوششی آن فرو ریخته، تشکیل شده است.

نقشه مسجد از نوع یک ایوانی است که ایوان آن در نمای شمالی بنا قرار گرفته و هم اکنون پوشش آن فرو ریخته است، مصالح استفاده شده در ساخت این بنای عظیم، آجر قرمز مربع شکل (در ابعاد 20×20 سانتی متر) بوده که در دوره های مختلف بازسازی شده است.

تزیینات به کار رفته در این بنا شامل مقرنس کاری (تزیینات آویزه ای شکل که با گچ، آجر، سنگ، کاشی و چوب ساخته شده و معمولا زیر ایوان و محراب به کار می رود) گچی زیر ایوان و بالای محراب و همچنین تزیینات آجرکاری در نمای بنا است که بسیار زیباست و با پس و پیش گذاشتن آجرها، سایه و روشن بی نظیری به نمای خارجی مسجد داده است.

شبستان باشکوه مسجد، رو باز و بدون پوشش بوده و بخش تحتانی شبستان، مربع شکل با ابعاد 20 ×20 متر است. ولی قسمت فوقانی (طبقه اول) با بهره مندی از اسلوب خاص معماری، فرم هشت ضلعی به خود گرفته است.

اطراف شبستان را نیز حجرات دو طبقه احاطه نموده اند که راه دسترسی به آنها از طریق راه پله هایی است که در زاویه های شمال شرقی، شمال غربی، جنوب غربی و جنوب شرقی شبستان، تعبیه شده است.

به نظر می رسد که مسجد در ابتدا گنبدی داشته که در دوره های بعدی فرو ریخته و دیگر در هیچ دوره ای نتوانسته اند آن را بازسازی نمایند و گنبدخانه تبدیل به صحن عظیمی شده است.

اما با توجه به معماری عظیم بنا، سبک سازه آن و همچنین تاریخ گذاری مواد فرهنگی حاصل از حدس باستان شناسی، بنای اولیه این مسجد در دوره ایلخانیان به سبک آذری ساخته شده است.