همه چیز درباره قانون جدید چک - وبلاگ خبری گردشگری

به گزارش وبلاگ خبری گردشگری، مدت هاست که بانک مرکزی از اجرایی شدن قانون جدید چک و لزوم آن می گوید. قانون جدید چک از ابتدای آذرماه 1399 اجرایی شده است. اصلاحات قانون چک با هدف منفعت فعالان اقتصادی و مردم و رفع موانع و خلأ های قانونی انجام شده اما توزیع کامل این چک ها با آغاز سال جدید، در شبکه بانکی کشور بوده که متقاضیان آن باید از الزامات قانونی چک های جدید چون ثبت، نقل وانتقال، نحوه برگشت زدن چک و دلایل آن، نحوه سو اثر چک، محدودیت های دارندگان چک برگشتی و موارد منع اعطای دسته چک به اشخاص آگاه باشند.

اطلاعات چک های جدید باید در سامانه صیاد ثبت شوند و این چک ها در غیر این صورت توسط بانک ها کارسازی نخواهند شد. این را سخنگوی اجرای قانون جدید چک می گوید. آمنه نادعلی زاده در تشریح چگونگی ثبت، تأیید و انتقال چک های جدید در سامانه صیاد می گوید: چک های جدید از ابتدای سال 1400 در شبکه بانکی توزیع شده که تا به امروز 440 هزار فقره چک جدید به مشتریان تحویل داده شده و چک های جدید بنفش رنگ بوده و عبارت کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است بر روی آنها درج شده است.

صدور چک چگونه است؟

صادرکنندگان چک های جدید، باید اطلاعات مربوط به تاریخ، مبلغ و هویت گیرنده را علاوه بر برگه چک در سامانه صیاد نیز ثبت کنند. این افراد می توانند از درگاه های بانکی خود شامل اینترنت بانک، همراه بانک یا اپلیکیشن های پرداخت به سامانه صیاد دسترسی داشته باشند. دریافت کنندگان چک های جدید نیز باید اطلاعات مندرج در برگه چک را با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد تطابق داده و نسبت به تأیید یا رد چک اقدام کنند. انتقال چک نیز صرفاً از طریق ثبت کد ملی گیرنده جدید در سامانه صیاد امکان پذیر است و گیرنده جدید نیز ملزم به تأیید اطلاعات چک در سامانه صیاد است.

متناظر با هر ثبتی در خصوص چک های جدید یک تأیید نیز باید در سامانه صیاد انجام شود و صدور چک های جدید در وجه حامل ممنوع است.

هدف چیست؟

قانون اصلاح قانون صدور چک به منظور حمایت از دریافت کنندگان چک و به حداقل رساندن چک های بی محل در سال 1397 به تصویب رسید و از ابتدای سال آینده لازم الاجراست که از این زمان دسته های چک جدید در بانک ها توزیع می شود و متقاضیان می توانند برای دریافت آن به بانک ها مراجعه کنند. بر اساس قانون جدید، تمام صادرکنندگان، انتقال دهندگان و ذینفعان چک، باید موارد زیر را رعایت کنند

1-ثبت صدور (توسط صادرکنندگان)، تأیید دریافت (توسط دریافت کنندگان چک) و انتقال چک های جدید باید در سامانه صیاد انجام شود.

2-صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد برای کسانی که چک برگشتی رفع سوء اثر نشده دارند، ممنوع است.

3- چک باید در وجه ذینفع معین صادر شود و صدور آن در وجه حامل مجاز نیست.

4-پشت نویسی چک های طرح جدید ممنوع و ثبت انتقال در سامانه صیاد، جایگزین پشت نویسی شده است.

برگشت چک چگونه انجام می شود؟

در صورت دارا بودن این شرایط چک برگشت خواهد خورد: کافی نبودن موجودی حساب جاری؛ عدم امکان تأمین وجه چک از محل سایر حساب های صادرکننده آن در همان بانک؛ منطبق نبودن امضای مندرج در چک با نمونه امضای معرفی شده توسط مشتری یا وکیل/کننده قانونی او؛ تشخیص اختلاف در مندرجات برگه چک در چارچوب قوانین و مقررات مربوط؛ صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها؛ در چارچوب ماده 14 قانون؛ بسته بودن حساب جاری یا انسداد تمام موجودی یا بخشی از آن به موجب قانون؛ دستور مرجع قضایی یا مشتری و عدم امکان تأمین وجه چک از محل سایر حساب های صادرکننده آن در همان بانک به گونه ای که امکان پرداخت وجه چک به طور کامل میسر نباشد؛ قلم خوردگی در متن چک (در صورت نبود ظهر نویسی مرتبط با تصحیح قلم خوردگی)؛ منطبق نبودن مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد و سایر موارد به موجب قوانین و مقررات موضوعه.

طبق قانون جدید چک، در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فوراً و به صورت برخط از چک رفع سوء اثر شود:

الف - واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ یادشده تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.

ب - ارائه لاشه چک به بانک

ج - ارائه رضایت نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک) به بانک

د- ارائه نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی صالح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی در خصوص چک به بانک

ه- ارائه حکم قضایی مبنی بر نداشتن تعهد صاحب حساب در خصوص چک، به بانک

و- سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت مشروط به اینکه در خصوص چک موردنظر دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد.

یکی از ویژگی های مهم قانون جدید محدودیت های شدید برای دارندگان چک برگشتی است که در قانون جدید چک، بعد از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، این سامانه مراتب را به صورت آنلاین به تمام بانک ها و مؤسسات اعتباری اطلاع می دهد. پس از گذشت 24 ساعت، تمام بانک ها و مؤسسات اعتباری مکلف اند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال کنند:

الف- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد

ب- مسدود شدن وجوه تمام حساب ها و کارت های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک ها یا مؤسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی

ج- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت نامه های ارزی یا ریالی

د- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی

علاوه بر این، طبق قانون جدید چک اعطای دسته چک به اشخاص ورشکسته، اشخاصی که توان مالی برای پرداخت بدهی که به پرداخت آن محکوم شده اند را ندارند، کسانی که چک برگشتی رفع سوء اثر نشده دارند، وکیل/کننده صادرکننده (امضاکننده چک برگشتی (رفع سوء اثر نشده) از طرف اشخاص صاحب حساب در چارچوب قانون، اشخاصی که بنا به رأی قطعی مراجع قضایی حسب مفاد قوانین مربوط ازجمله موارد مقرر در قانون، به محرومیت از داشتن دسته چک محکوم شده اند؛ اشخاصی که حساب جاری آنها به دلایل قانونی یا حسب تصمیم مرجع قضایی مسدود شده و برداشت از آن ممنوع است؛ به استثنای مواردی که تنها بخشی از موجودی حساب جاری مشتری مسدود شده و برداشت مابقی موجودی امکان پذیر است، ممنوع است.

همچنین، اشخاص ناتوان از پرداخت بدهی یا دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده که به وکالت یا کنندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی اقدام به اخذ دسته چک می کنند؛ شخصی که کمتر از هشتاد درصد مجموع تعداد برگ های آخرین دسته چک اعطایی به او، به بانک ارائه یا معین تکلیف شده باشد. مشتریانی که الحاقیه جدید به قرارداد افتتاح حساب جاری را نپذیرد، نیز نمی توانند دسته چک دریافت کنند.

یکی از نکات مهم، مجازات و محرومیت هایی است که برای افرادی که چکشان برگشت خورده در نظر گرفته شده است. به محض اینکه چک فرد برگشت می خورد از دریافت تسهیلات بانکی، افتتاح حساب بانکی جدید، دریافت کارت بانکی، دریافت خدمات ارزی و ضمانت نامه بانکی محروم خواهد شد و تا زمانی که رفع سوء اثر برای چک فرد صورت نگیرد، فرد هیچ کدام از خدمات بانکی را نمی تواند دریافت کند. این ها محدودیت هایی هستند که در ماده 5 مکرر آمده اند. همچنین در بند مهمی دیگر از این قانون آمده است که حساب های فرد و موجودی های بانکی فرد به میزان مبلغ چک در شبکه بانکی مسدود خواهد شد؛ یعنی به میزانی که فرد در حسابش برای پاس شدن چک کسری داشته باشد، کلیه دارایی ها و موجودی حساب های متعلق به فرد در سیستم شبکه بانکی از طریق سامانه های بانک مرکزی مسدود خواهد شد.

بحث دیگر در خصوص افراد ورشکسته و معسر از پرداخت محمول به مطرح است. این دو اصطلاح، یعنی تجاری که دیونشان بیشتر از دارایی هایشان است و خودشان یا یکی از طلبکارانشان در دادگاه حکم مرجع قضایی مبنی بر ورشکستگی گرفتند. علاوه بر این افرادی نیز هستند که در دادگاه حکمی علیهشان صادر شده و نتوانستند مبلغ حکم را پرداخت کنند، پس درخواست اعسار داده و اعسارش و عدم تمکن مالی او در دادگاه پذیرفته شده است.

دسته سومی نیز وجود دارد که شامل افرادی است که دارای چک برگشتی هستند و چکشان هنوز رفع سوء اثر نشده است. این سه دسته افراد و وکلای آنها، امکان صدور چک جدید و دریافت دسته چک جدید را نخواهند داشت. این هم یکی از محدودیت های اعمال شده در قانون جدید است. نکته آخر در بحث محدودیت ها، رفع سوء اثر است. با توجه به این بخش می توان گفت قانون گذار تا حدودی رفع سوء اثر از چک را آسان تر کرده است. در گذشته چک ها پس از گذشت 7 سال رفع سوء اثر می شدند.

در حال حاضر این مدت زمان به سه سال کاهش پیدا کرده، البته شرط عدم شکایت حقوقی و کیفری را به این مورد اضافه کرده است. نکته دوم اینکه اگر فرد هیچ کدام از راه های رفع سوء اثر را نداشته باشد می تواند با واریز مبلغ چک در حساب خودش در خواست مسدودی مبلغ را بدهد و از حساب خود رفع سوء اثر کند. در گذشته این مبلغ دو سال در حساب فرد مسدود می شد و الان این مدت به یک سال کاهش پیدا کرده است.

در چک های جدید، امکان صدور چک تضمینی در وجه حامل نیست، پس صرفاً باید در وجه ذی نفع نهایی صادر شود، از طرفی در حال حاضر امکان ظهر نویسی چک معمولی در وجه حامل دیگر وجود ندارد. به عبارت دیگر، هر دو چک معمولی و تضمینی نمی توانند در وجه حامل صادر شوند، اما چک های تضمینی اساساً قابلیت انتقال و ظهر نویسی ندارند، با اینکه چک های عادی قابلیت انتقال و ظهر نویسی در وجه شخص معین را به شرط ثبت در سامانه بانک مرکزی خواهند داشت.