آب؛ میراث ارزشمند فرهنگی قشم - وبلاگ خبری گردشگری

به گزارش وبلاگ خبری گردشگری، خبرنگاران - گروه استان ها: در سرزمینی که تابستان سوزانش قطره های آب را در چشم به هم زدنی به بخار تبدیل می کند، دستیابی به سازه های نگاه داری و انتقال آب و همچنین مدیریتی که بتوان آب را به عدالت و سهولت برای تمام روزها و تمام مردم ذخیره و توزیع کند جز از دستان توانمند پیشینیان صاحب هنر و فن خلیج نشانان برنمی آمد.

مدیر میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم در مصاحبه با وبلاگ خبری گردشگری ضمن تأکید بر منزلت والای آب در جریان روزانه زندگی مردم قشم، اضافه کرد: در جای جای تاریخ غنی قشم می توان اثرگذاری بی بدیل آب را در زندگی روزانه مردم دید و به همین دلیل است که می توان آب و نحوه استفاده از آن را جزئی از میراث فرهنگی و طبیعی جزیره به شمار آورد.

عبدالرضا دشتی زاده گفت: میراث آب را می توان در چند بخش ازجمله مدیریت بومی استفاده از آب، جانمایی و معماری سازه های آبی و نقش این مایع حیات بخش در شکل دهی جایگاه اجتماعی زنان و مردان تقسیم بندی کرد.

وی گفت: توزیع آب در زمان های کهن توسط میراب انجام می شده و رعایت عدالت در این موضوع وظیفه ای خطیر بوده است.

مدیر میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم ادامه داد: در این میان نباید نقش باورها و اعتقادات مذهبی که سرلوحه جهت دهی به نوع سازه ها، جایگاه دهی به مردم و مدیریت بوده؛ را فراموش کرد.

دشتی زاده گفت: مساجد مهم ترین اماکن برای تصمیم گیری در مورد نحوه لایروبی آب انبارها و راستاهای انتقال آب و چگونگی توزیع بوده و هنوز هم به قوت خود باقی هستند.

مدیر میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم با تأکید بر وجود دانش قوی برای جانمایی سازه های آبی، اضافه کرد: سازه های مختلفی همچون سد، بند، چاه، گاو چاه، برکه و ... با استفاده از یک دانش قوی که شیب، جنس زمین و محل زندگی مردم را در نظر می گیرد احداث شده اند.

به گفته دشتی زاده همه این موضوعات دست به دست هم داده و نحوه مدیریت آب را به یکی از رسوم کهن و آیین های محلی زیبای جزیره تبدیل نموده است.

برکه، نماد پابرجای حفظ آب

وی ضمن تأکید بر نقش اقلیم در ساخت برکه ها، اضافه کرد: برای استفاده بهینه از آب در قشم آب انبارهای فراوانی که در بین مردم محلی برکه نامیده می شوند، ساخته شده و در راستا سرریز شدن آب باران به این برکه ها هیچ خانه ای ساخته نمی شود.

دشتی زاده گفت: آبی که به سمت برکه ها سرازیر می شود پس از عبور از یک حوضچه و انجام عمل تصفیه فیزیکی به برکه وارد می شود.

وی ادامه داد: همچنین نخلستان های جزیره در پایین دست روستاها ایجادشده اند تا آب ابتدا به روستا وارد شود و پس استفاده مردم باقی مانده آن نصیب نخل ها شود.

مدیر میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم لایروبی برکه ها و مسیل ها منتهی به آن را یک سنت دانست و اضافه کرد: لایروبی برکه ها در فصل های مشخصی از سال به وسیله تمامی مردم و طبق یک برنامه ریزی خاص انجام می شود.

مرمت و ساماندهی برکه ها باهدف جلوگیری از تخریب آن ها

دشتی زاده از مرمت و پاک سازی سازه های آبی قشم خبر داد و اضافه کرد: هم اکنون بسیاری از برکه های قشم بدون استفاده مانده و در حال تخریب هستند و اداره میراث فرهنگی باهدف زنده ماندن این برکه ها و حفظ فرهنگ بومی اقدام به مرمت و ساماندهی آن ها نموده است.

وی ادامه داد: در طرح ساماندهی آب انبارها از جامعه محلی استفاده شده تا چرخ اقتصاد محلی به حرکت درآمده و حس مسئولیت و تعهد برای برپا نگاه داشتن برکه ها در بین مردم ایجاد شود.

دشتی زاده ضمن بیان پتانسیل برکه ها برای استفاده گردشگری، اضافه کرد: درصورتی که اطراف برکه ها فضای سبز، آلاچیق، نیمکت و ... ایجاد شود مکان های مناسبی به منظور استراحت گردشگران خواهد بود.

مدیر میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم بیان داشت: ساماندهی برکه ها حتی پس از تکمیل لوله کشی آب به روستاهای قشم نقش مهمی در احیای کشاورزی در این جزیره بازی خواهد کرد.

وی با تأکید بر وجود دانش دیرپا و عمیق در مورد مدیریت بومی آب در جزیره، اضافه کرد: بومیان و ساکنان قشمی که از دیرباز در این جزیره ساکن بوده اند بهترین مدیران و مجریان آب رسانی سنتی و استفاده از برکه و همچنین حفظ این میراث فرهنگی و تاریخی هستند.

در ادامه یکی از ساکنان جزیره به وبلاگ خبری گردشگری گفت: مردم قشم همیشه به برکه ها احترام می گذاشتند و تمیز نگاه داشتن آن ها برای مردم بسیار اهمیت داشته است.

محمد عاشقی مطرح کرد: درگذشته آب همین برکه ها علاوه بر اینکه زندگی روزانه مردم را تأمین می کرد موجب رواج کشاورزی نیز بوده است.

وی ادامه داد: علاوه بر برکه ها سد، چاه، گاو چاه و ... نیز نقش مهمی برای کشت و زراعت داشته اند و این سیستم موجب تبدیل قشم به یکی از مهم ترین پایگاه های کشاورزی استان هرمزگان شده بود.

عاشقی گفت: در سال های نه چنان دور محصولات فراوانی همچون گندم، جو، یونجه، انواع صیفی جات و.... در این جزیره کشت و به شهرهای هم جوار و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می شد.

این شهروند قشمی بیان داشت: کمبود بارش و تغییراتی که در شغل مردم در سالیان گذشته ایجادشده موجب فراموش شدن کشاورزی گشته و همین موضوع برکه ها را کم اهمیت نموده است.

وی ادامه داد: تخریب برکه ها موضوع خوشایندی برای مردم جزیره نیست و از مسئولین خواهشمندیم برای حفظ این آثار که نمادی از گذشته و هویت ما هستند اقدام کنند.

در انتها باید گفت تاریخ ایران زمین به خصوص خطه جنوب پراست از نمادی های تاریخی که حفظ و ثبت آن ها به نام ایران نقش مهمی در شناساندن فرهنگ غنی مردمان سخت کوش این دیار در طول تاریخ دارد و نباید از مرمت و ساماندهی آن ها غافل شد.

برخی از آثار تاریخی و ارزشمند ما در اثر غفلت و بی توجهی به نام کشورهای حاشیه خلیج فارس ثبت شد و تکرار این اتفاق در مورد سایر بناها خوشایند نیست. با توجه به اینکه برکه های قشم نقش مهمی در زندگی مردم جزیره داشته و با هویت آن ها گره خورده اند ضروری است اقدامات جدی برای احیای و ثبت بین المللی آن ها به عمل آید.

گزارش: لیلا حمزه خیرآبادی